Blog Layout
Bean Me Up!
NHFOOD • okt. 20, 2021
Ontwikkeling van de veldboonketen
Er zijn volop marktkansen voor eiwitrijke gewassen vanwege de toenemende roep om verantwoord, lokaal geproduceerd eiwit. Zo liggen er kansen in de teelt van peulvruchten voor de groeiende markt van veganistische, vegetarische en flexitarische producten.
Nieuwe rassen en een betere kennis omtrent de teelt en de juiste plaats in de vruchtopvolging kunnen leiden tot een economisch interessante teelt en een verbreding van het bouwplan. Naast dta dit doorwerkt in de kwaliteit (biodiversiteit) van de bodem, sluit de teelt van peulvruchten ook aan bij de eisen vanuit de Europese unie tot een verbreding van de teeltplannen en past bij de ingezette vergroeningsambities.
Met het project Bean me up! geven Hogeschool Inholland (penvoerder) en de samenwerkingspartners een impuls aan de (proces)technologische en applicatieve ontwikkeling van de veldboonketen. Daarmee dragen zij bij aan de duurzame versterking van de regio en leveren zij een bijdrage aan de ambities om te komen tot een regionaal sluitende kringlooplandbouw.
Aanpak
De activiteiten die de partners in het project uitvoeren, zijn geclusterd in vijf werkpakketten:
- de veldboonextractie en -applicatie en het verdienmodel bakery (WP1),
- de veldboonextractie en -applicatie en het verdienmodel non-bakery (WP2),
- het verdienmodel van de veldboonteelt (WP3)
- het vermarktingsmodel van de veldboon (WP4)
- de projectaansturing en -administratie (WP5).
De onderzoekers van Health & Food zijn de trekker van werkpakket 2 en 5. Werkpakket 1 wordt getrokken door NMK-Esbaco en Donny Craves die, samen met Inholland studenten Food Commerce & Technology, al druk bezig zijn met het verwerken van veldbonen in hun bakkerijproducten (zowel B2C als B2B). Docent-onderzoekers van Inhollan, studenten van de Universiteit van Amsterdam en ook docenten en studenten van Clusius College gaan hierin participeren.
WP2 draait om procestechnologisch onderzoek en ontwikkeling naar de extractie, productie, applicatie, formulering en sensoriek van plantaardig eiwit uit bonen ten bate van verschillende voedingsproducten zoals zuivelvervangers. De bedrijven Biorefinery Solutions, Willicroft en Donny Craves zijn hierin partij. In werkpakket 3 wordt de teelt geoptimaliseerd en doorontwikkeld zodat telers ermee verder kunnen. Vertify en CAV Agrotheek spelen hierin een belangrijke rol. In werkpakket 4 is Fresh Monkeys een belangrijke speler, zij verzorgen met Donny Craves en Willicroft de marketing, storytelling en business communicatie en worden hierin ondersteund door de Universiteit van Amsterdam. In WP5 zijnde administratie, opstart, uitvoering en afronding conform projectplan en projectbegroting ondergebracht.
Wat is het belang voor het onderwijs?
Studenten vanuit verschillende opleidingen van Hogeschool Inholland, Clusius College en de Universiteit van Amsterdam (samen vertegenwoordigd door de Amsterdam Green Campus) werken met het werkveld aan innovatieve opdrachten en onderzoeken. De kennis die ze hiermee opdoen, nemen ze mee het onderwijs in. Daarnaast leggen de studenten contacten binnen het toekomstige werkveld en doen ze praktische ervaring op.
Hoe wordt het werkveld betrokken?
De samenwerkingspartners bestaan uit onderwijsinstellingen en bedrijven uit het werkveld. Door samen te werken willen ze het volgende bereiken:
- Elkaar stimuleren in het wegnemen van belemmeringen om slimme technieken, aanpak en werkwijze in te zetten in de verwaarding van de veldboon.
- Elkaar stimuleren in het zoveel mogelijk toepassen van keten-bevorderende aanpakken in de bedrijfsvoering(en).
- Samen de economische meerwaarde inzichtelijk maken van de verkorte eiwittransitie van de veldboon in de bedrijfsvoering (meeropbrengsten in de keten, kwaliteitsverbetering, vermindering CO2 voetafdruk door verkorten eiwitketen).
- De samenwerking binnen de veldboon-keten versterken en verduurzamen. Samenwerken aan wederzijds respect en vertrouwen binnen nieuwe zakelijke ketenverbanden.
Wat zijn de (verwachte) resultaten?
- Gedetailleerde en gevalideerde procesbeschrijving voor een vraaggerichte optimale eiwit-extractie uit de veldboon en een optimale procestechnologie tbv de businesscase veldboon.
- Een geoptimaliseerd en gevalideerd teelt-, oogst-, verwerkings-, en verdienmodel voor de veldboonteelt.
- Creëren van awareness en ontsluiten van marktpotentie van de korte-eiwit-keten van de veldboon gericht op de agrisector, de verwerkingsindustrie en de eindgebruiker (de consument).
- Verduurzaamde samenwerking in de veldboonketen in Noord-Holland.
- Bijdrage aan het versterken van robuuste klimaatneutrale verkorte ketens in Noord-Holland.
- De extra (duurzame) werkgelegenheid die voortvloeit uit de projecten van de agri-bedrijven, productverwerking en productverwaarding en de kennisinstellingen tijdens de projectperiode uit te voeren zorgt ook voor een impuls in de werkgelegenheid in het gebied.
Nieuws AGRIVIZIER
Op 24 april hebben studenten van de opleiding Agrarisch Ondernemerschap Tuinbouw & Akkerbouw aan Aeres Hogeschool Dronten een bedrijfsbezoek gedaan bij J.C.J. Ruiter - Wever en P.N. Slagter in Andijk. Deze bedrijfsbezoeken waren onderdeel van de opening van de teeltmodule. Het programma begon om 1 uur ‘s middags met de ontvangst van de ruim 50 studenten. De groep werd verdeeld in twee, waarbij de ene groep ontvangen werd bij bloemenkwekerij en -broeierij J.C.J. Ruiter - Wever, en de andere groep bij bloemkoolteler P.N. Slagter. Bij J.C.J. Ruiter Wever kregen de studenten inzicht in het bedrijf dat gespecialiseerd is in de teelt en verwerking van tulpen en hyacinten. Stef Ruiter, eigenaar van het bedrijf, deelde met trots de geschiedenis en de activiteiten van het bedrijf. Ze benadrukken hun focus op duurzaamheid en lidmaatschap bij NLG Holland, waarin ze samenwerken aan duurzame en biologische bollenteelt. Het gebruik van milieuvriendelijke gewasbeschermingsmiddelen en respect voor het bodemleven en de omgeving staan centraal in hun bedrijfsvoering. Bij P.N. Slagter werden de studenten ontvangen door de Ruud Slagter, een van de vijf neven die gezamenlijk het bedrijf leiden. Dit bedrijf richt zich voornamelijk op de teelt van bloemkool en heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Ze zijn actief betrokken bij diverse onderzoeksprojecten en proeven, gericht op duurzame teeltmethoden, bodembeheer en het verminderen van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. De keuze voor luzerne als stikstofbindend gewas en het gebruik van geavanceerde spuittechnieken illustreren hun streven naar duurzaamheid.
De balans tussen natuur en landbouw is een cruciale factor in de zoektocht naar een duurzame voedselketen. Gewasschade door dieren wordt wel een steeds groter probleem. Om de balans tussen duurzame voedselproductie en gezonde ecosystemen te herstellen is in 2021 het project Fauna in Evenwicht van start gegaan. Dit project heeft als voornaamste doel om oplossingen te vinden voor gewasschade veroorzaakt door in het wild levende dieren, met een specifieke focus op het groeiende probleem van ganzen in Nederland. Op dit moment vormen ganzen een grote uitdaging voor telers. In het Faunabeheerplan Ganzen Noord-Holland 2021-2024 staat voor het aantal grauwe ganzen in Noord-Holland een streefcijfer van 15.000 (bron: Faunabeheereenheid Noord-Holland Faunabeheerplan Ganzen Noord-Holland 2021-2024 ). In 2022 zijn er echter wel 145.000 grauwe ganzen geteld. De ganzen eten zowel gras als gewassen en produceren ganzenpoep, wat leidt tot verzuring van de bodem. Dit kan op zijn beurt leiden tot verminderde vruchtbaarheid van de grond en beïnvloedt mogelijk de gewasgroei. Op 1 november bracht Jelle Beemsterboer, gedeputeerde van de provincie Noord-Holland een werkbezoek aan Verdonk Broccoli in het kader van het project Fauna in Evenwicht . Naast de stuurgroep Fauna in Evenwicht (vijf bloemkool- en broccolitelers) en beleidsmedewerkers van de provincie was ook een aantal vertegenwoordigers vanuit het netwerk rondom fauna aanwezig: de Wildbeheereenheden Het Grootslag en Noorder- Koggenland, de Agrarische Natuurvereniging Hollands Noorden en LTO. De middag werd gestart met een rondleiding door het bedrijf van René Verdonk en Sabine van den Berg. Om de problematiek in de vollegrondsgroenteteelt beter te begrijpen werd eerst de intensiteit van de teelt uitgelegd. Vanaf eind februari tot half augustus wordt er continu geplant (en uiteraard geoogst). Per teler vinden er zo’n 50 beplantingen plaats gedurende deze periode. De jonge planten zijn een lekkernij voor diverse dieren, zoals ganzen, eenden, duiven, hazen, etc. In de 7 maanden van de productie is er dan ook zo’n 50 keer kans op schade aan het gewas door vraat. In relatie tot andere gewassen (akkerbouw, gras, etc.) geeft de schademeldingen dan ook een extra administratieve last in een al toch zo’n drukke periode van planten en oogsten. In de praktijk betekent dat ook dat de schademeldingen beperkt worden gedaan. Met als gevolg dat er geen duidelijk inzicht is in de schadecijfers. Om schade te beperken zijn er diverse maatregelen nodig. Voor deze middag was er een demonstratie van afweermiddelen en -systemen die door de telers worden ingezet om gewasschade door dieren te beperken. Onder andere netten, geluidsinstallaties, drones, poppen, vliegers en lasers werden gedemonstreerd. Bij de telers zijn al verschillende methoden geïmplementeerd. De ervaring leert echter dat ganzen slimme dieren zijn en niet altijd onder de indruk zijn van de verschillende afweermethoden.
Regels zijn regels: het is een bekende uitdrukking. Voor veel agrariërs lopen regels en wetten als een rode draad door hun dagelijks werk. Eén van die regels is het direct onderwerken of injecteren van mest op het land, zodat onder andere uitspoeling en ammoniakvervluchtiging zoveel mogelijk worden beperkt. Een tijdrovende klus, uitgevoerd omdat het moet. Maar ís onderwerken van mest wel de beste optie? Hoe staat het bijvoorbeeld met biodiversiteit, bodemkwaliteit en de kwaliteit van de producten die worden geteeld als hier andere keuzes in worden gemaakt? Deze en andere vragen worden onderzocht in het project Duurzame Bloemkool. Bloemkoolteler Pé Slagter en onderzoeker Erik Cammeraat vertellen er meer over. Pé Slagter is sinds zijn achttiende actief in het familiebedrijf, de firma P.N. Slagter in Andijk. Samen met zijn broer en neven nam hij het stokje over van zijn vader en ooms. Op zo’n 180 hectare grond worden bloemkool (ook oranje en paarse bloemkool), broccoli, romanesco, ijsbergsla en andere koolsoorten geteeld. Pé: “Voor dit project werd ik benaderd door mijn collega Wim Reus. Hij nam deel aan een zogenoemde hackathon van provincie Noord-Holland. Wim legde daar een vraag voor over de huidige mestwetgeving en het organische stofgehalte van het land: voor vollegrondsgroentelers is de kwaliteit van de organische stof in de bodem belangrijk om hoogwaardige producten te kunnen verbouwen en telen. Met de actuele regels rondom mest zien we dat de kwaliteit van de organische stof onvoldoende op peil blijft. Een complex vraagstuk dus, dat aandacht kreeg tijdens de hackathon. Toen is het balletje gaan rollen. Ik had meteen belangstelling, omdat ik van mening ben dat direct inwerken van mest én niet nodig én nauwelijks haalbaar is. Zo hebben we meegemaakt dat een van mijn medewerkers een uur te laat was met inwerken. Daar stond meteen een fikse geldboete tegenover. De regels zijn nu zo strikt dat je zowat tegelijk met het uitstrooien ook al moet inwerken: dat is onhaalbaar en het past ook niet bij de manier van werken. Normaal gesproken strooien we eerst zo’n 80% uit en dan kijken we hoe we de overige 20% van de mest verdelen. Met deze tijdsdruk kan dat niet. Kortom: dit project ligt me na aan het hart en daarom doen we ook met veel plezier en nieuwsgierigheid mee. Overigens hadden we vooraf natuurlijk geen idee welke richting de uitkomst op zou gaan - een extra bevestiging van de huidige regels is vanzelfsprekend ook een mogelijk resultaat.” Living lab: van onderzoek tot in het schap In het onderzoek wordt gewerkt met een living lab: op de velden van Pé en Wim is een stuk grond aangewezen als onderzoeksgrond. Erik: “We bestuderen allerlei aspecten ín en boven de grond. Bij het inwerken van mest neemt in het algemeen de biodiversiteit af. Ga maar na: als je grond omploegt, dan zijn daar minder wormen. En als er geen wormen zijn, dan zijn er minder weidevogels te vinden. Kortom: hoe meer insecten er zijn, hoe meer andere dieren er in de buurt zijn. Met het onderzoek willen we analyseren wat nu precies het effect is van het later inwerken van mest. We kijken naar de samenstelling van de bodem, zowel qua chemie als qua fysica. Denk bijvoorbeeld aan koolstof: een koolstofrijke bodem stimuleert het bodemleven. Daarnaast kijken we dus wat er bóven de grond gebeurt: welke dieren zien we? Wat groeit er allemaal? We tellen vogels, inventariseren de aanwezigheid van vliegen, aaltjes en andere insecten, we meten de aanwezigheid van microben en we nemen grond- en watermonsters. Bovendien kijken we ook naar de bloemkool zelf, naar smaakstoffen en zelfs naar de chemische samenstelling – onder andere de hoeveelheid vitamine C en ijzer. Er is ook een smaakpanel vanuit Hogeschool Inholland. Zij hebben tot nu toe twee proefrondes gedaan. Later dit jaar volgt de laatste ronde.” Voorlopige resultaten De overtuiging van Pé dat het later of niet inwerken van mest allerlei positieve effecten zou hebben is één, maar het is uiteindelijk aan de wetenschap om tot een conclusie te komen. Erik: “Dit project startte eind 2018 en we zitten nu in het laatste jaar. We zien voorzichtig eerste resultaten. Zo lijkt het erop dat de hoeveelheid koolstof in de grond toeneemt. Dat is verrassend. Normaal gesproken gaat daar behoorlijk wat tijd overheen. Daarnaast lijkt de uitspoeling van stikstof bij het gebruik van droge mest niet erger te zijn dan bij het inwerken van mest. Tot slot lijkt de bloemkool zelf ook iets gezonder én iets lekkerder te zijn, met iets meer voedingsstoffen. Dit alles lijkt de overtuiging van Pé te bevestigen dat direct inwerken van mest niet noodzakelijk is, maar dat is natuurlijk geenszins waar wij als onderzoekers mee bezig zijn: Wij kijken naar data en andere verifieerbare onderzoeksgegevens.” Van onderzoek tot avondmaal De bloemkool die wordt geteeld in het kader van onderzoek maakt gewoon deel uit van de verkoop van Pé en Wim; met recht een living lab dus in dit project. Pé: “Meedoen met zo’n groot onderzoek klinkt misschien bewerkelijk, maar dat valt alles mee. Het gaat er vooral om dat je je veld openstelt voor de onderzoekers. De verdeling is nu half om half: de ene helft van het perceel krijgt direct ingewerkte mest en de andere helft van het perceel niet – dat wil zeggen, dat laten we drie weken liggen. De onderzoekers meten steeds de verschillen tussen beide percelen. Om de twee-drie weken komen ze naar het veld voor metingen. Met de bloemkool zelf gebeurt verder niets; beide eindproducten zijn van goede kwaliteit en dus liggen ze gewoon in de supermarkt en op je bord. En hoewel ik geen onderzoeker ben valt me van alles op. Zo zie ik dat weidevogels met hun kroost richting het niet-ingewerkte perceel trekken. Daar valt blijkbaar meer voedsel te halen. Sowieso is het altijd mooi om het leven op en rond het veld te volgen, je kunt met het blote oog al zo ontzettend veel zien en ontdekken.” Ook qua tijdsbesteding is deelname aan het onderzoek geen obstakel voor Pé. “Sowieso is het erg prettig samenwerken met de onderzoekers en betrokkenen. Er zijn bijvoorbeeld mbo-, hbo- en wo-studenten die meedoen met dit project, omdat het onderdeel is van Amsterdam Green Campus. Verder vind ik het mooi om op deze manier nog meer inzicht te krijgen in wat er zoal gebeurt op mijn perceel. En ik wil mijn steentje bijdragen aan het verbeteren van ons vak en aan de toekomst van de sector én de natuur. Natuurlijk zijn er soms overleggen en bijeenkomsten, dat hoort erbij en daar ben ik als deelnemer ook graag bij. Maar het kost me weinig extra werk op het land. En dat is mooi, want extra tijd… dat bestaat niet.” Pé Slagter is mede-eigenaar van familiebedrijf P.N. Slagter in Andijk. Erik Cammeraat werkt als universitair hoofddocent op de Universiteit van Amsterdam binnen de onderzoeksafdeling IBED-Ecosystem and Landschape Dynamics.
