Blog Layout

Foodportret: Lector Health & Food dr. Feike van der Leij

NHFOOD • mei 01, 2020

Health & Food

Feike van der Leij is lector Health & Food bij Van Hall Larenstein maar sinds 2015 vooral actief binnen het domein Agri, Food en Life Sciences van Hogeschool Inholland. Feike is verbonden aan NH Food, waar hij als lid van de werkgroep diverse activiteiten ontplooit. Een van die activiteiten binnen NH Food is het promoten van het beroepsonderwijs. Daarnaast is hij bezig me het ontwikkelen van een lectoraat in Noord-Holland: Food for Happy Ageing. Feike is stuurgroeplid bij Voedsel Verbindt binnen het cluster Gezond Eten is Gezond Leven.


Wat is een lector?



Een lector is in het hbo wat een hoogleraar is bij een universiteit, met als grote verschil dat in het hbo voornamelijk praktijkgericht onderzoek wordt gedaan terwijl de universiteiten veel meer een focus hebben op theorie. Lectoren worden ook wel “praktijk-professor” genoemd. Ze hebben een academische achtergrond, zijn (nadat ze eerst de universiteit hebben doorlopen) gepromoveerd op zo’n 4 jaar onderzoek (hebben de titel “dr.”) en hebben dus veel onderzoekservaring. Ze vertalen fundamentele kennis zoals die bij universiteiten wordt verkregen naar toepassingen in de dagelijkse wereld van bedrijven, ziekenhuizen, waterleidings-instituten etc. Lectoren doen dat vaak door samen te werken met andere hogescholen en universiteiten. En met de opdrachtgevers natuurlijk.


Waar is Feike trots op?


Er zijn drie activiteiten die Feike eruit wil lichten:

1. De projecten.

Pure innovatie waar gezonde producten zijn gemaakt met duurzaamheid hoog in het vaandel. Binnen het grotere geheel van Food Circle en de IWP Health, Food & Technology zijn vele projecten uitgevoerd met docenten, studenten en vooral met pas afgestudeerde hbo-ers. Eén van de projecten is samen met Koopmans Koninklijke Meelfabrieken en het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL) uitgevoerd en heeft geleid tot een eiwit-verrijkt brood dat door de geriatrische afdeling van het MCL is getest. Met succes. Het brood kan ondervoeding bij ouderen mogelijk helpen tegengaan. Klik hier voor het artikel in VoedingNu. Met een ander project (bouillonblokjes uit garnalenafval) is de Duurzame Dinsdag Voedselprijs 2014 in de wacht gesleept.


2. Promoten beroepsonderwijs

Het promoten van beroepsonderwijs in de volle breedte van de maatschappij doe je door te laten zien waar je mee bezig bent en door de samenleving de school in te trekken. Net zoals met bedrijven aan kenniscirculatie wordt gewerkt (bedrijf de school in en de school het bedrijf in) is het zaak de consument te betrekken bij de productie van voedsel en de leerprocessen daaromheen. Leerlingen moeten ook van alle kanten gestimuleerd worden voor een keuze in het groene domein. Dat doe je niet alleen met open dagen, maar ook door aan iedereen (ouders, grootouders) te laten zien hoe er tegenwoordig samengewerkt wordt. Zie artikel Food for Thought in Food Hospitality.


3. Fundamenteel onderzoek in het hbo

Sinds 2014 heeft Feike samen met Prof. Jaap Keijer van Wageningen University en anderen (MCL, TNO, Alfasigma BV) een promotie-onderzoek begeleid over carnitine, metabolisme en veroudering. Uitgezocht is wat er in spieren gebeurt tijdens veroudering en wat de rol is van carnitine (een vitamine-achtige voedingsstof die we zelf aanmaken maar die we ook uit vlees en zuivel binnenkrijgen). Dit is gedaan door bij gezonde en kwetsbare ouderen metingen te verrichten. Ook is de evolutie van carnitine-verwerkende eiwitten in kaart gebracht. Het onderzoek heeft verrassende resultaten opgeleverd die zijn beschreven in het proefschrift dat op 14 april 2020 door Marjanne van der Hoek wordt verdedigd.


Achtergrond


Biologie is zijn passie en als jongetje op de HAVO combineerde hij al zijn interesse in alles wat groeit en bloeit met zijn honger naar kennis. Scheikundeproefjes deed hij op zijn slaapkamer met een doos van TELEAC (“Chemie is overal”). Feike van der Leij is na een analistenopleiding biologie gaan studeren in Groningen en in 1992 gepromoveerd op aardappelonderzoek. Daarin stond DNA en biotechnologie centraal. In Zwitserland heeft hij onderzoek in de steigers gezet om in planten afbreekbaar plastic te gaan maken uit CO2 en zonlicht.


Vervolgens stapte hij over naar het research-lab. kindergeneeskunde van de Rijksuniversiteit Groningen. Daar heeft hij 15 jaar onderzoek gedaan aan “genomics”: door het DNA te bestuderen van mensen en dieren zijn we steeds beter gaan begrijpen hoe veranderingen rondom de geboorte worden aangestuurd. Het onderzoek heeft veel kennis opgeleverd die voor het begrijpen van o.a. diabetes van pas komt. M.n. over hoe vetzuurmetabolisme “praat” met suikerverbranding en de rol van eiwitten daarbij. En passant ontdekte Feike een “hongergen” (CPT1C is een gen dat in de hersenen voor het doorgeven van hongersignalen zorgt) dat hij samen met Schotse collega’s in kaart heeft gebracht.   


Sinds 2006 was Feike al docent moleculaire biologie in Leeuwarden bij Life Sciences & Technology, een samenwerking van hogescholen waarin Feike samen met collega’s van de opleidingen Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek en Voedingsmiddelentechnologie de specialisatie Health & Food heeft vormgegeven.


In 2010 werd Feike lector Voeding & Gezondheid bij Hogeschool Van Hall Larenstein. Daarna werd hij aangesteld als lector Health & Food in Leeuwarden, waar hij samen met twee andere lectoren onderzoek deed in het project Food Circle (samen met N-Nederlandse Food bedrijven en het Healthy Ageing Network Northern Netherlands). Vervolgens werd hij trekker van de Innovatiewerkplaats Health, Food & Technology van het Centre of Expertise Healthy Ageing.


Enkele publicaties



Nieuws AGRIVIZIER

Verdiepende Bedrijfsbezoeken: Duurzaamheid in de Praktijk bij J.C.J. Ruiter - Wever en P.N. Slagter in Andijk

26 apr., 2024
Op 24 april hebben studenten van de opleiding Agrarisch Ondernemerschap Tuinbouw & Akkerbouw aan Aeres Hogeschool Dronten een bedrijfsbezoek gedaan bij J.C.J. Ruiter - Wever en P.N. Slagter in Andijk. Deze bedrijfsbezoeken waren onderdeel van de opening van de teeltmodule. Het programma begon om 1 uur ‘s middags met de ontvangst van de ruim 50 studenten. De groep werd verdeeld in twee, waarbij de ene groep ontvangen werd bij bloemenkwekerij en -broeierij J.C.J. Ruiter - Wever, en de andere groep bij bloemkoolteler P.N. Slagter. Bij J.C.J. Ruiter Wever kregen de studenten inzicht in het bedrijf dat gespecialiseerd is in de teelt en verwerking van tulpen en hyacinten. Stef Ruiter, eigenaar van het bedrijf, deelde met trots de geschiedenis en de activiteiten van het bedrijf. Ze benadrukken hun focus op duurzaamheid en lidmaatschap bij NLG Holland, waarin ze samenwerken aan duurzame en biologische bollenteelt. Het gebruik van milieuvriendelijke gewasbeschermingsmiddelen en respect voor het bodemleven en de omgeving staan centraal in hun bedrijfsvoering. Bij P.N. Slagter werden de studenten ontvangen door de Ruud Slagter, een van de vijf neven die gezamenlijk het bedrijf leiden. Dit bedrijf richt zich voornamelijk op de teelt van bloemkool en heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Ze zijn actief betrokken bij diverse onderzoeksprojecten en proeven, gericht op duurzame teeltmethoden, bodembeheer en het verminderen van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. De keuze voor luzerne als stikstofbindend gewas en het gebruik van geavanceerde spuittechnieken illustreren hun streven naar duurzaamheid.

Werkbezoek gedeputeerde Jelle Beemsterboer aan Fauna in Evenwicht

05 dec., 2023
De balans tussen natuur en landbouw is een cruciale factor in de zoektocht naar een duurzame voedselketen. Gewasschade door dieren wordt wel een steeds groter probleem. Om de balans tussen duurzame voedselproductie en gezonde ecosystemen te herstellen is in 2021 het project Fauna in Evenwicht van start gegaan. Dit project heeft als voornaamste doel om oplossingen te vinden voor gewasschade veroorzaakt door in het wild levende dieren, met een specifieke focus op het groeiende probleem van ganzen in Nederland. Op dit moment vormen ganzen een grote uitdaging voor telers. In het Faunabeheerplan Ganzen Noord-Holland 2021-2024 staat voor het aantal grauwe ganzen in Noord-Holland een streefcijfer van 15.000 (bron: Faunabeheereenheid Noord-Holland Faunabeheerplan Ganzen Noord-Holland 2021-2024 ). In 2022 zijn er echter wel 145.000 grauwe ganzen geteld. De ganzen eten zowel gras als gewassen en produceren ganzenpoep, wat leidt tot verzuring van de bodem. Dit kan op zijn beurt leiden tot verminderde vruchtbaarheid van de grond en beïnvloedt mogelijk de gewasgroei. Op 1 november bracht Jelle Beemsterboer, gedeputeerde van de provincie Noord-Holland een werkbezoek aan Verdonk Broccoli in het kader van het project Fauna in Evenwicht . Naast de stuurgroep Fauna in Evenwicht (vijf bloemkool- en broccolitelers) en beleidsmedewerkers van de provincie was ook een aantal vertegenwoordigers vanuit het netwerk rondom fauna aanwezig: de Wildbeheereenheden Het Grootslag en Noorder- Koggenland, de Agrarische Natuurvereniging Hollands Noorden en LTO. De middag werd gestart met een rondleiding door het bedrijf van René Verdonk en Sabine van den Berg. Om de problematiek in de vollegrondsgroenteteelt beter te begrijpen werd eerst de intensiteit van de teelt uitgelegd. Vanaf eind februari tot half augustus wordt er continu geplant (en uiteraard geoogst). Per teler vinden er zo’n 50 beplantingen plaats gedurende deze periode. De jonge planten zijn een lekkernij voor diverse dieren, zoals ganzen, eenden, duiven, hazen, etc. In de 7 maanden van de productie is er dan ook zo’n 50 keer kans op schade aan het gewas door vraat. In relatie tot andere gewassen (akkerbouw, gras, etc.) geeft de schademeldingen dan ook een extra administratieve last in een al toch zo’n drukke periode van planten en oogsten. In de praktijk betekent dat ook dat de schademeldingen beperkt worden gedaan. Met als gevolg dat er geen duidelijk inzicht is in de schadecijfers. Om schade te beperken zijn er diverse maatregelen nodig. Voor deze middag was er een demonstratie van afweermiddelen en -systemen die door de telers worden ingezet om gewasschade door dieren te beperken. Onder andere netten, geluidsinstallaties, drones, poppen, vliegers en lasers werden gedemonstreerd. Bij de telers zijn al verschillende methoden geïmplementeerd. De ervaring leert echter dat ganzen slimme dieren zijn en niet altijd onder de indruk zijn van de verschillende afweermethoden.

Mest onderwerken of niet? Bloemkoolteler Pé Slagter vertelt zijn ervaring

door Agrivizier • 01 sep., 2023
Regels zijn regels: het is een bekende uitdrukking. Voor veel agrariërs lopen regels en wetten als een rode draad door hun dagelijks werk. Eén van die regels is het direct onderwerken of injecteren van mest op het land, zodat onder andere uitspoeling en ammoniakvervluchtiging zoveel mogelijk worden beperkt. Een tijdrovende klus, uitgevoerd omdat het moet. Maar ís onderwerken van mest wel de beste optie? Hoe staat het bijvoorbeeld met biodiversiteit, bodemkwaliteit en de kwaliteit van de producten die worden geteeld als hier andere keuzes in worden gemaakt? Deze en andere vragen worden onderzocht in het project Duurzame Bloemkool. Bloemkoolteler Pé Slagter en onderzoeker Erik Cammeraat vertellen er meer over. Pé Slagter is sinds zijn achttiende actief in het familiebedrijf, de firma P.N. Slagter in Andijk. Samen met zijn broer en neven nam hij het stokje over van zijn vader en ooms. Op zo’n 180 hectare grond worden bloemkool (ook oranje en paarse bloemkool), broccoli, romanesco, ijsbergsla en andere koolsoorten geteeld. Pé: “Voor dit project werd ik benaderd door mijn collega Wim Reus. Hij nam deel aan een zogenoemde hackathon van provincie Noord-Holland. Wim legde daar een vraag voor over de huidige mestwetgeving en het organische stofgehalte van het land: voor vollegrondsgroentelers is de kwaliteit van de organische stof in de bodem belangrijk om hoogwaardige producten te kunnen verbouwen en telen. Met de actuele regels rondom mest zien we dat de kwaliteit van de organische stof onvoldoende op peil blijft. Een complex vraagstuk dus, dat aandacht kreeg tijdens de hackathon. Toen is het balletje gaan rollen. Ik had meteen belangstelling, omdat ik van mening ben dat direct inwerken van mest én niet nodig én nauwelijks haalbaar is. Zo hebben we meegemaakt dat een van mijn medewerkers een uur te laat was met inwerken. Daar stond meteen een fikse geldboete tegenover. De regels zijn nu zo strikt dat je zowat tegelijk met het uitstrooien ook al moet inwerken: dat is onhaalbaar en het past ook niet bij de manier van werken. Normaal gesproken strooien we eerst zo’n 80% uit en dan kijken we hoe we de overige 20% van de mest verdelen. Met deze tijdsdruk kan dat niet. Kortom: dit project ligt me na aan het hart en daarom doen we ook met veel plezier en nieuwsgierigheid mee. Overigens hadden we vooraf natuurlijk geen idee welke richting de uitkomst op zou gaan - een extra bevestiging van de huidige regels is vanzelfsprekend ook een mogelijk resultaat.” Living lab: van onderzoek tot in het schap In het onderzoek wordt gewerkt met een living lab: op de velden van Pé en Wim is een stuk grond aangewezen als onderzoeksgrond. Erik: “We bestuderen allerlei aspecten ín en boven de grond. Bij het inwerken van mest neemt in het algemeen de biodiversiteit af. Ga maar na: als je grond omploegt, dan zijn daar minder wormen. En als er geen wormen zijn, dan zijn er minder weidevogels te vinden. Kortom: hoe meer insecten er zijn, hoe meer andere dieren er in de buurt zijn. Met het onderzoek willen we analyseren wat nu precies het effect is van het later inwerken van mest. We kijken naar de samenstelling van de bodem, zowel qua chemie als qua fysica. Denk bijvoorbeeld aan koolstof: een koolstofrijke bodem stimuleert het bodemleven. Daarnaast kijken we dus wat er bóven de grond gebeurt: welke dieren zien we? Wat groeit er allemaal? We tellen vogels, inventariseren de aanwezigheid van vliegen, aaltjes en andere insecten, we meten de aanwezigheid van microben en we nemen grond- en watermonsters. Bovendien kijken we ook naar de bloemkool zelf, naar smaakstoffen en zelfs naar de chemische samenstelling – onder andere de hoeveelheid vitamine C en ijzer. Er is ook een smaakpanel vanuit Hogeschool Inholland. Zij hebben tot nu toe twee proefrondes gedaan. Later dit jaar volgt de laatste ronde.” Voorlopige resultaten De overtuiging van Pé dat het later of niet inwerken van mest allerlei positieve effecten zou hebben is één, maar het is uiteindelijk aan de wetenschap om tot een conclusie te komen. Erik: “Dit project startte eind 2018 en we zitten nu in het laatste jaar. We zien voorzichtig eerste resultaten. Zo lijkt het erop dat de hoeveelheid koolstof in de grond toeneemt. Dat is verrassend. Normaal gesproken gaat daar behoorlijk wat tijd overheen. Daarnaast lijkt de uitspoeling van stikstof bij het gebruik van droge mest niet erger te zijn dan bij het inwerken van mest. Tot slot lijkt de bloemkool zelf ook iets gezonder én iets lekkerder te zijn, met iets meer voedingsstoffen. Dit alles lijkt de overtuiging van Pé te bevestigen dat direct inwerken van mest niet noodzakelijk is, maar dat is natuurlijk geenszins waar wij als onderzoekers mee bezig zijn: Wij kijken naar data en andere verifieerbare onderzoeksgegevens.” Van onderzoek tot avondmaal De bloemkool die wordt geteeld in het kader van onderzoek maakt gewoon deel uit van de verkoop van Pé en Wim; met recht een living lab dus in dit project. Pé: “Meedoen met zo’n groot onderzoek klinkt misschien bewerkelijk, maar dat valt alles mee. Het gaat er vooral om dat je je veld openstelt voor de onderzoekers. De verdeling is nu half om half: de ene helft van het perceel krijgt direct ingewerkte mest en de andere helft van het perceel niet – dat wil zeggen, dat laten we drie weken liggen. De onderzoekers meten steeds de verschillen tussen beide percelen. Om de twee-drie weken komen ze naar het veld voor metingen. Met de bloemkool zelf gebeurt verder niets; beide eindproducten zijn van goede kwaliteit en dus liggen ze gewoon in de supermarkt en op je bord. En hoewel ik geen onderzoeker ben valt me van alles op. Zo zie ik dat weidevogels met hun kroost richting het niet-ingewerkte perceel trekken. Daar valt blijkbaar meer voedsel te halen. Sowieso is het altijd mooi om het leven op en rond het veld te volgen, je kunt met het blote oog al zo ontzettend veel zien en ontdekken.” Ook qua tijdsbesteding is deelname aan het onderzoek geen obstakel voor Pé. “Sowieso is het erg prettig samenwerken met de onderzoekers en betrokkenen. Er zijn bijvoorbeeld mbo-, hbo- en wo-studenten die meedoen met dit project, omdat het onderdeel is van Amsterdam Green Campus. Verder vind ik het mooi om op deze manier nog meer inzicht te krijgen in wat er zoal gebeurt op mijn perceel. En ik wil mijn steentje bijdragen aan het verbeteren van ons vak en aan de toekomst van de sector én de natuur. Natuurlijk zijn er soms overleggen en bijeenkomsten, dat hoort erbij en daar ben ik als deelnemer ook graag bij. Maar het kost me weinig extra werk op het land. En dat is mooi, want extra tijd… dat bestaat niet.” Pé Slagter is mede-eigenaar van familiebedrijf P.N. Slagter in Andijk. Erik Cammeraat werkt als universitair hoofddocent op de Universiteit van Amsterdam binnen de onderzoeksafdeling IBED-Ecosystem and Landschape Dynamics.
Meer posts
Share by: